Bánh bao chỉ _ Món ăn chơi bình dân

Bánh bao chỉ là món bánh của người Hoa với tên gọi là “mà chỉ”, có nghĩa là hạt mè (vừng). Bánh làm bằng bột nếp với bốn loại nhân mè đen, dừa, đậu xanh, đậu phộng. 

Với âm gọi và hình dáng bánh tròn màu trắng cũng giống như cái bánh bao nên nó được gọi theo tiếng Việt là “bánh bao chỉ” để phân biệt với bánh bao bột mì. Cái tên bánh bao chỉ có lẽ xuất xứ từ tên gọi chệch của “mà chỉ” mà thành.

Món bình dân xưa

Cách đây vài chục năm, ở Sài Gòn chưa có các cửa hiệu bán bánh mì, bánh tươi, bánh kem đủ gu Âu, Á với quy mô rộng lớn và đa dạng như bây giờ. Rải rác trong thành phố người ta hay bày bán bánh nướng gu Việt như bánh gai, bánh men, bánh lỗ tai heo, bánh lạt… cân theo kilô. Còn bánh tươi như bánh bao, bánh bò, bánh tiêu, bánh bao chỉ… lại là độc quyền của người Hoa khu Chợ Lớn. Cứ đến buổi chiều là họ bày một gian hàng bán đủ các loại bánh vừa kể, cạnh bên là một cái chảo dầu to tướng để chiên bánh tiêu, bánh tiêu đường, giò chéo quảy…

Trong nhóm bánh trên thì bánh bao chỉ được ưu tiên hơn, nó hay được chở trên xe đạp để bán dạo từ sáng sớm. Cái bánh bao chỉ ngày xưa trong ký ức của nhiều người gắn liền với hình ảnh ông già người Hoa chạy xe đạp, phía sau là cái tủ kiếng đựng bánh bao với giọng rao lơ lớ: “Bánh bao chỉ đây!” Từ đó bánh bao chỉ có mặt khắp hang cùng ngõ hẻm trong thành phố. Rồi tiếng rao bánh bao chỉ đã thưa dần theo năm tháng với số tuổi chất chồng của những ông già bán bánh. Khoảng năm, bảy năm trở lại đây hoạ hoằn lắm mới thấy một xe bán bánh bao chỉ. Thậm chí người ta còn thấy tương lai của món bánh ăn chơi, ăn lỡ bữa này sẽ biến mất khỏi thực đơn ăn vặt của người Sài Gòn.

Bánh bao chỉ lên đời

Trong khi bánh bao chỉ bình dân đang khắc khoải với số phận của mình thì một vài năm trở lại đây trong những khách sạn 5 sao, nhà hàng chuyên bán ăn sáng với những món điểm tâm (dimsum) kiểu Hong Kong, bánh bao chỉ lại xuất hiện theo một cách khác, mới lạ hơn. Bánh bao chỉ trong các nhà hàng được xem như món tráng miệng sau những bữa ăn chính hoặc là món ngọt cuối bữa điểm tâm. 

Bánh được làm nhỏ khoảng phân nửa so với bánh bao chỉ bình dân, ngoài các loại nhân như kể trên, bánh còn được chế biến bằng nhiều loại nhân cao cấp hơn như sầu riêng, hạt sen hoặc có nơi còn làm bánh bao chỉ trà xanh. Nếu bánh bao chỉ bình dân vỏ bánh được làm bằng bột nếp bình thường, thì trong nhà hàng vỏ bánh được nhồi với sữa tươi, nước cốt dừa, lá dứa hoặc trà xanh để tăng hương thơm vị béo. Cái bánh bao chỉ truyền thống được phủ ngoài bởi lớp bột khô, còn trong nhà hàng thì lớp áo ngoài của bánh là những cọng dừa nạo trắng tinh. Từng cái bánh được đặt vào trong những chén giấy con con, chưa ăn đã thấy hấp dẫn, bắt mắt.

Cơ hội mới

Dạo gần đây, trên khắp các ngả đường trong thành phố, bánh bao chỉ đã xuất hiện trở lại. Trong phạm vi bài tạm thời chưa đề cập đến vấn đề chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm. Sự trở lại của bánh bao chỉ lần này có hệ thống phân phối chuyên nghiệp, bài bản hơn. Cũng tủ kính bên trong chất đầy bánh, bên ngoài luôn tăng cường thêm bảng hiệu màu xanh phản quang. Hiện có hai loại bảng hiệu là “Ngon ơi là ngon” và “Ngon thật là ngon”. Bánh bán tại các điểm dọc đường có hai loại nhân là dừa và đậu phộng, giá 3.000đ/cái. Chị Thuỷ, bán bánh trên đường Nguyễn Đình Chiểu cho biết, chị lấy bánh qua một người giao mối, còn nguồn gốc bánh ở đâu là “bí mật”. Lúc mới ra bán, mỗi ngày chị bán được 700 cái bánh. Bây giờ nhiều người ra bán cạnh tranh nên chị chỉ bán được từ 150 – 200 cái bánh mỗi ngày. Giá bánh rẻ nên ai cũng mua được, gọn gàng, bày hàng khắp nơi, thuận tiện cho người mua lẫn bán.

Bánh bao chỉ, món ăn bình dân đã có từ lâu đời đang bị nguy cơ mai một. Nhưng bây giờ nó lại xuất hiện như một cơ hội kinh doanh mới, thể hiện sự nhạy bén, sáng tạo cho những người biết nắm bắt thời cơ, vươn đến thành công giữa một thành phố năng động hàng đầu trong cả nước.

Theo SGTT